Tết Đoan Ngọ Là Gì?

Việt Nam được biết đến là một đất nước có bề dày truyền thống văn hoá và trải qua nhiều thời kỳ lịch sử. Một trong những nét văn hóa độc đáo ở nước ta là có nhiều ngày lễ Tết, bên cạnh ngày Tết Cổ Truyền chuyển giao sang năm mới thì Tết Đoan Ngọ cũng quan trọng không kém. Vào ngày này, người dân Việt trên khắp đất nước sẽ chuẩn bị mâm cúng đầy đủ và ăn tết rất to. Bởi dân gian cho rằng cúng Tết Đoan Ngọ sẽ mang lại may mắn, diệt sâu bọ để mùa màng bội thu.

Vậy Tết Đoan Ngọ là gì? Cần chuẩn bị mâm cúng như thế nào và đặc biệt là bài văn khấn trong lễ cúng ra sao? Bài viết hôm nay gạo Phương Nam muốn cùng với các bạn tìm hiểu ngày Tết Đoan Ngọ ở nước ta, hãy cùng theo dõi nhé!

Giới thiệu về Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ là gì?

Tết Đoan Ngọ có tên Tiếng Anh là Dumpling Festival và được diễn ra vào ngày 5 tháng 5 theo lịch âm. Đây là ngày Tết cổ truyền tại các quốc gia khu vực Đông Á. Một số quốc gia nổi bật ở Châu Á như Triều Tiên, Việt Nam, Đài Loan, Trung Quốc...

Theo đó, Đoan có ý nghĩa là sự mở đầu và Ngọ chính là khung thời gian bắt đầu từ 11 giờ sáng cho đến 1 giờ đầu chiều. Hơn nữa, Đoan Ngọ chính là lúc mặt trời ngắn nhất trong ngày, gần với trời đất và trùng vào ngày hạ chí. Đặc biệt, hỏa khí trời đất và cơ thể con người ở trong ngày Tết Đoan Ngọ đạt đến đỉnh điểm. Tại Việt Nam, cái tên khác của Tết Đoan Ngọ chính là Tết diệt sâu bọ – các loại côn trùng gây hại trên đồng ruộng.

Nguồn gốc của Tết Đoan Ngọ

Truyền thuyết từ xa xưa của người Việt Nam kể rằng. Vào một ngày sau vụ mùa, nông dân ăn mừng vì trúng mùa nhưng sâu bọ năm ấy lại kéo dài ăn mất cây trái, thực phẩm đã thu hoạch. Nhân dân ta đau đầu không biết làm cách nào để có thể giải được nạn sâu bọ này. Bỗng nhiên có một ông lão từ xa đi tới tự xưng là “Đôi Truân”. Ông chỉ cho dân chúng mỗi nhà lập một đàn cúng gồm đơn giản có bánh tro, trái cây, sau đó ra trước nhà mình vận động thể dục. Nhân dân làm theo chỉ một lúc sau, sâu bọ đàn lũ té ngã rã rượi. Lão ông còn bảo thêm rằng:  “Sâu bọ hằng năm vào ngày này rất hung hăng, mỗi năm vào đúng ngày này cứ làm theo những gì ta đã dặn thì sẽ trị được chúng”.

Dân chúng biết ơn định cảm tạ thì ông lão đã đi đâu mất. Để tưởng nhớ việc này, dân chúng đặt cho ngày này là ngày “Tết diệt sâu bọ”, có người gọi nó là “Tết Đoan ngọ” vì giờ cúng thường vào giữa giờ Ngọ.

Chính vì vậy, quan niệm Tết Đoan Ngọ của người Việt không bắt nguồn từ Trung Quốc như một số người vẫn lầm tưởng như hiện nay.

Ý nghĩa của ngày Tết Đoan Ngọ 

Ý nghĩa ngày Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam chính là ngày Tết diệt sâu bọ và chuẩn bị mâm cúng tưởng nhớ gia tiên. Người Việt Nam còn gọi Tết Đoàn Ngọ là “Tết giết sâu bọ” vì trong giai đoạn chuyển mùa, chuyển tiết, dịch bệnh dễ phát sinh. Vào ngày này, dân gian có nhiều tục trừ khử côn trùng phòng bệnh. Hiện ở một số làng quê Việt Nam vẫn còn giữ nếp xưa, rất coi trọng ngày Tết này. Sau Tết Nguyên Đán , có lẽ “Tết giết sâu bọ” là cái Tết sum họp đầm ấm nhất và có nhiều tục lệ gắn kết với đời sống của người dân… vì vậy con cháu dù làm ăn xa xôi mấy cũng cố thu xếp để về quê.

Nhân gian ta quan niệm rằng, đây là thời điểm quả trên cây, lá trên cành bắt đầu đơm hoa kết trái và cúng tổ tiên để mong một mùa bội thu. Sau lễ cúng là các tục lệ giết sâu bọ. Cả nhà quây quần ăn những thứ quả chua, rượu nếp, bánh tro… để diệt trừ” sâu bọ”, xua đuổi hết bệnh tật…

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ giữa các vùng miền

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ thường được đặt trên bàn thờ gia tiên. Một số nơi cũng đặt mâm cúng ở ngoài trời với mong muốn xua tan sâu bệnh, ước mong con người, vật nuôi, cây trồng khỏe mạnh, tốt tươi. Văn hóa ẩm thực giữa các vùng miền khác nhau kéo theo đó là các mâm cơm cúng trong ngày Tết Đoan Ngọ cũng có sự khác biệt, điển hình là:

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Trung 

Miền Trung có tục cúng Tết Đoan Ngọ cũng như những vùng khác, tuy nhiên mâm cúng của người miền Trung có một vài điều khác biệt. Một vài món ăn không thể thiếu trong mâm cúng của người dân Trung bộ:

Thịt vịt hoặc tiết canh vịt: Đây là một nét đặc trưng chỉ có ở miền Trung, mâm cúng tết Đoan Ngọ của người miền Trung không thể thiếu món này. Thịt vịt sẽ được chết biến thành những món ăn khác nhau sao cho phù hợp khẩu vị của mỗi gia đình.

Chè kê: Ở miền Trung, vào tết Đoan Ngọ thì nếu đã có thịt vịt thì nhất định không thể thiếu chè kê. Và tục cúng thịt vịt chè kê là một nét riêng của người dân Trung bộ.

Cơm rượu nếp: Điểm này rất giống với hai miền còn lại nhưng cơm rượu nếp ở miền Trung chỉ sử dụng nếp trắng bình thường. Đặc biệt là cơm sẽ được nén thành từng khối chứ không để rời.

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Nam 

Tiếp theo là mâm cúng tết Đoan Ngọ của người dân miền Nam nước ta. Với đặc điểm khu vực khác và văn hoá khác nhau nên mâm cúng của người miền Nam cũng sẽ có những khác biệt rõ ràng so với miền Trung và miền Bắc. Mâm cúng tết Đoan Ngọ ở miền Nam như sau:

Chè trôi nước và bánh ú: Đây là hai món ăn không thể thiếu trong mâm cúng của người dân miền Nam. Hoa quả tươi: Miền Nam được biết đến là vựa trái cây lớn nhất cả nước nên việc cúng trái cây, hoa quả là chuyện tất nhiên. Sự xuất hiện của hoa quả tươi trong mâm cúng cũng một phần thể hiện mong muốn mùa màng bội thu không bị sâu bọ phá hoại.

Cơm rượu nếp: Rượu nếp sử dụng lại rượu bình thường và cơm được vo thành cục hình tròn Hương, vàng mã: Đây là món không thể thiếu trong mâm cúng tết Đoan Ngọ của Nam bộ. Tục hoá vàng mã cũng là một điều không thể không có trong bất cứ buổi cúng nào của người dân miền Nam.

Mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ miền Bắc 

Vậy thì mâm cúng Tết Đoan Ngọ của người miền Bắc có gì đặc biệt và khác với hai miền còn lại hay không? Người miền Bắc cũng sẽ có những khác biệt nhỏ trong việc chuẩn bị mâm cúng. Một số món ăn thường xuất hiện trong mâm cúng của người miền Bắc trong tết Đoan Ngọ:

Hương, hoa, vàng mã: Điều này thì giống với người miền Nam, người miền Bắc cũng sẽ cúng hoa quả và cũng có tục hoá vàng mã.

Cơm rượu nếp: Cơm rượu nếp của miền Bắc thường để rời rạc ra chứ không vo thành cục hình tròn hay khối như hai miền còn lại.

Bánh tro: Loại bánh sẽ luôn xuất hiện trong mâm cúng tết Đoan Ngọ của Bắc bộ. Bánh tro là loại bánh gần giống như bánh ú của miền Nam.

Cách tiến hành lễ cúng ngày Tết Đoan Ngọ

Thời điểm tốt nhất để tiến hành lễ cúng:

Tết Đoan Ngọ là một ngày tết rất quan trọng của người dân Việt Nam. Vậy thì cúng tết Đoan Ngọ vào thời điểm nào là tốt nhất? Tết Đoan Ngọ sẽ được tổ chức vào ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch, ngày tết này khi xưa có tên là Tết Đoan Dương.

Đoan Ngọ hay Đoan Dương đều mang ý nghĩa là giữa trưa, cắt nghĩa từng chữ là như sau: Đoan: bắt đầu, Ngọ là giữa trưa còn Dương: có nghĩa là mặt trời là dương khí. Vì vậy Tết Đoan Ngọ là chỉ lúc bắt đầu giữa trưa hay nói cách khác là lúc dương khí thịnh nhất trong ngày. Do vậy thời gian tốt nhất để cúng tết Đoan Ngọ là vào lúc 11h đến 13h trưa, là lúc mặt trời lên cao nhất trong ngày.

Tuy nhiên mỗi số gia đình không thể sắp xếp công việc để cúng vào đúng giờ đó thì có thể thực hiện vào lúc 7h đến 9h sáng. Hai khung giờ nói trên là hai khung giờ hoàng đạo và rất tốt, phù hợp để thực hiện các buổi cúng tết tâm linh.

Tết Đoan Ngọ ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch là ngày Ất Hợi. Có 2 khung giờ để cúng là vào giờ Ngọ (11 giờ - 13 giờ) đây được xem là giờ đẹp và chuẩn nhất. Tuy nhiên, nếu các gia đình không sắp xếp được thời gian, có thể dâng lễ cúng vào 7 giờ - 9 giờ sáng, đây đều là 2 khung giờ hoàng đạo, thích hợp để tiến hành những nghi lễ cúng bái tâm linh.

Bài văn khấn tế lễ cúng

Bài văn khấn tế lễ cúng trong nhà

Nam mô A Di Đà Phật !

Nam mô A Di Đà Phật !

Nam mô A Di Đà Phật ! (3 lạy)

– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

– Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

– Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.

– Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ khảo, Tổ Tỷ)

Tín chủ con (chúng con) là: … Ngụ tại: …

Hôm nay là ngày Đoan Ngọ, chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hoa đăng, trà quả dâng lên trước án.

Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng, Chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần, cúi xin các Ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.

Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh ia tiên nội ngoại họ…, cúi xin các vị thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.

Bài văn khấn tế lễ cúng ngoài sân

Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an.

Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an thịnh vượng.

Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật !

Nam mô A Di Đà Phật !

Nam mô A Di Đà Phật ! (3 lạy).

Bài văn khấn tế lễ cúng ngoài sân:

Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.

Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ Khảo, Tổ Tỷ).

Tín chủ chúng con là:… Tuổi:.. Ngụ tại:…

Hôm nay là ngày Tết Đoan Ngọ, chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hoa đăng, trà quả dâng lên trước án.

Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng, chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần, cúi xin các ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.

Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ…, cúi xin các vị thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an.

Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an thịnh vượng.

Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.

Phục duy cẩn cáo!

Những lưu ý khi tiến hành lễ cúng Tết Đoan Ngọ 

Lễ cúng đoan ngọ nên diễn ra vào giờ chính ngọ (12 giờ trưa) ngày 5/5 âm lịch. Trong ngày 5/5 không nên để giày dép lộn xộn vì dễ dẫn dụ tà khí vào nhà.

Trong ngày này không nên mua các vật phẩm có hình thù kì quái, tránh dừng chân ở những nơi u ám như nhà hoàng, miếu đình hoang, không nên đánh rơi tiền...

Không nên làm rơi tiền bạc hay ví trong Tết Đoan Ngọ vì chẳng khác gì bạn để rơi mất tài lộc, tài vận ắt đi xuống.

Theo phong thủy, không nên chọn phòng đầu tiên hoặc cuối cùng ở hành lang khi ở khách sạn, nhà nghỉ vì có vị trí dễ hút nguồn năng lượng tiêu cực, không tốt cho sức khỏe.

Chú ý nên lựa chọn những nguyên liệu tươi ngon để tạo nên mâm lễ cúng dâng tặng thể hiện lòng thành đến tổ tiên, ông bà. Nếu quý khách có nhu cầu cần tư vấn về các loại gạo đừng ngần ngại mà hãy liên hệ ngay với công ty gạo Phương Nam chúng tôi để được tư vấn và nhận được sản phẩm gạo uy tín, chất lượng với giá cả hợp lý nhé!

Nguồn: Gạo Phương Nam